Bu gün akademik Zahid Xəlilovun doğum günüdür

image

Bu gün Azərbaycanın dövlət xadimi, görkəmli riyaziyyatçı-alim, akademik Zahid Xəlilovun anadan olduğu gündür.

Xatırladaq ki, Zahid İsmayıl oğlu Xəlilov 1911-ci il  fevralın 14-də Tiflis şəhərində anadan olub. 1932-ci ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunu bitirib. 1940-cı ildə fizika-riya­ziyyat üzrə fəlsəfə doktoru, 1946-cı ildə fizika-ri­ya­ziyyat üzrə elmlər doktoru elmi dərəcəsini, pro­fessor elmi adını alıb, 1955-ci ildə AEA-nın həqiqi üzvü seçilib.

1942-ci ildə SSRİ EA-nın Azərbaycan filialının fizika sektorunda elmi fəaliy­yətə baş­layıb, riyaziyyat və nəzəri fizika seksiyasını, daha sonra isə riyaziyyat bölməsini yaradıb. Azərbaycan SSR EA vitse-prezidenti (1957-1959), Fizi­ka-Riyaziyyat və Texnika Elmləri Bölməsinin akademik-katibi (1959-1962), Azər­baycan SSR EA-nın prezidenti (1962-1967), Riyaziyyat və Mexanika İnsti­tu­tunun direktoru (1967-1974) olub.

Z.Xəlilov Azəbaycanda funksional analiz məktəbinin yaradıcısıdır. Komp­leks dəyişənli funksiyalar və sinqulyar inteqral tənliklər vasitəsilə po­liharmo­nik tənliklər sistemi üçün sərhəd məsələsini həll etmiş və alınmış nəticələri söykənmiş elastik lövhənin əyilməsinin öyrənilməsinə tətbiq et­miş­dir. Normal­laşdırılmış halqalarda və Banax fəzasında klassik sinqulyar inteqral tənliklər nəzəriyyəsini ümumiləşdirən tamam kəsilməz operatorlu xətti tənliklər nəzə­riy­yəsini yaradıb və inkişaf etdirib. İlk dəfə olaraq qiymətləri Banax fəzasından olan funksiyalar sinfində diferensial tənlikləri tədqiq edib. Qaz və neftin filtrasiyası nəzəriyyəsinin ümumi məsələsini həll edib, aldığı nəti­cələr respublikada bu sahədə bir sıra tətbiqi məsələlərin həll edilməsinə zəmin yaradıb.

Funksional analizin üsullarını diferensial və inteqral tənliklər nəzəriy­yə­sinin sərhəd məsələlərinin və optimal idarəetmə məsələlərinin həllinə mü­vəffəqiyyətlə tətbiq edib, xətti yarımharmonik tənliklər sistemində ümu­mi sər­həd məsələlərini tədqiq edərək, requlyar həqiqi həllər üçün ümumi kompleks göstəriliş alıb. Banax fəzasında qeyri-məhdud operatorlu kva­zixətti tənliklərin həllinin dayanıq­lığı məsələsini həll edib.

 SSRİ-də funksional analiz üzrə ilk monoqrafiyanın - “Funksional ana­lizin əsasları” (1949, rus dilində) - müəllifidir. 100-dən çox elmi işin və 4 mo­noqrafi­yanın müəllifidir. 30-dan çox fəlsəfə doktoru və elmlər doktoru hazırlayıb.

Sovet Riyaziyyat və Mexanika Komitəsinin üzvü, Azərbaycan Riya­ziyyat Cəmiyyətinin prezidenti olub.

1960-cı ildə Əməkdar elm xadimi fəxri adına layiq görülüb. 1964-cü ildə “Qırmızı Əmək Bayrağı” və “Şərəf nişan” ordenləri ilə təltif edilib.

Akademik Zahid Xəlilov 1974-cü ildə vəfat edib, Fəxri Xiyabanda dəfn edilib.

 

Soydas.az

Paylaş:

Xəbər lenti